امروزه کمبود آب وپایین رفتن سفره های زیر زمینی و بالا رفتن درجه حرارت و اصطلاحا گرمایش کره زمین وآلودگی به عنوان بزرگترین معضل موجود در مسایل تخصصی فضای سبز به شمار می‌رود .

به علاوه این که ضعیف بودن خاک از نظر ماکرو ومیکرو،کمبودها را دو چندان کرده است؛ لذا متخصصین این رشته را بر آن می‌دارد تا گونه‌هایی را جهت کاشت در سطح شهرهای بزرگ انتخاب نمایند که علاوه بر حفظ هدف اصلی "زیبایی منظر"دارای شرایط نگهداری ایده آل ،هم از نظر جوی و هم از نظر هزینه‌های جانبی باشد.

متاسفانه درایران با توجه به مساله کم آبی"غیر از شمال کشور" قرن‌هاست که در کاشت درختان توجه به این کم آبی نشده و در دو سده گذشته با توجه به غلبه و سلطه فرهنگ غربی و نیز تقلیدهای غیر منطبق با موقعیت جغرافیایی، مقتضیات بومی وسلایق مردم مشکلاتی را ایجاد کرده اند.

خوشبختانه در نظام جمهوری اسلامی همت بر اتخاذ روش‌های مستقل و علمی، ضمن بهره‌گیری از تجارب و دستاوردهای کشورهای مختلف جهان، نتایج خوبی را ببار آورده است.

به هر حال یکی ازمشکلات مربوط به این بخش ،کاشت کاج در شهرهای ایران است. این کاج بومی نیست، میوه ندارد، چوب آن دیر رشد می‌کند، درمصارف صنعتی وغیر صنعتی کم بازده است، به علت سمي بودن برگ‌هاي سوزني كاج پرندگان روی آن لانه نمی‌سازند یا کمتر آشیانه می‌کنند، در زیر چتر آن گیاهان رشد نمی‌کنند، توليد اكسيژن برگ‌هاي سوزني شكل كاج نسبت به چنار، سرو، بلوط و نارون در حد صفر مي‌باشد، تنها فایده آن سبز بودن در تمام فصول است. مضافا این که تحقیقات عده‌ای از متخصصان وصاحب‌نظران نیز حکایت از مضرات ومعایب دیگری برای کاج دارد از جمله :

1- دربرابر مواد سمی وباران‌های اسیدی ،آسیب پذیر است.

2- به علل گوناگون آفت‌ها و آلودگی‌ها در اطراف آن انباشته می‌شوند.

3- به دلیل برگ‌های سوزنی ،سطح کمتری را پوشش داده وقدرت تصفیه هوا و ساخت اكسيژن در حد صفر مي‌باشد.

4- خاک پیرامون خود و زیر درخت را اسیدی کرده ومانع از رشد گونه‌های دیگر گیاهان می‌شود. توليد اين اسيد به حدي زياد است كه براي كاشت درختان ديگر به غير كاج بايد محل كاشت كاج را تا عمق چهار متر خاك برداري كنند.

5- برخی براین عقیده اند که این نوع کاج نوعی اکسید نیتروژن را وارد فضا می کند که درفضای شهرهای پر تردد شهری که اکسید نیتروژن  بیش از اندازه توسط صنایع وخودروها تولید می‌شود به جای تصفیه هوا بر آلودگی می‌افزاید، سایه انداز مناسبی هم ندارد.

6- مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که متوسط پوشش علفی در تیپ کاج سوزنی برگ 1/2 % است که عامل آن را می توان موارد ذیل دانست: خاصیت آللوپاتی گونه کاج تهرانی، کمبود رطوبت مورد نیاز پوشش علفی، کوبیدگی شدید خاک، تراکم زیاد درختان کاج در واحد سطح، نوروحرارت کم وفراوانی لاش برگ و سوزنی‌های ریخته شده و تولید آهک و اسید در قطعاتی که کاج سوزنی کاشته شده است.

7- طی سالیان گذشته آتش سوزی‌هایی که در پارک های جنگلی اتفاق افتاده است اغلب در قطعات کاج بوده که براثر قابلیت زیاد اشتغال برگ های سوزنی خشکیده (صمغ و رزین) می‌باشد.

8- برخلاف سرو، چنار، بلوط ، نارون، كنار و زبان گنجشك که گرچه آنها هم میوه ندارند، ولی در جریان جابجایی هوا و فرصت دهی به سایر گیاهان ممانعتی مثل کاج ندارند.

9- از نظر فرهنگی و در بین عامه مردم درخت کاج نماد گورستان است واز طرفی یاد‌آور مراسم غربی بوده و با مراسم و فرهنگ ایران چندان انطباق ندارد و هيچ زيبايي براي پارك‌ها و معابر ندارد ..

10- چون رطوبت سطحی زمین را به اعماق هدایت می کند دراطراف آن گیاهی رشد نمی‌کند، اگر گياهي هم كشت شود نياز به آب فراوان دارد.

پارک تفریحی چیتگر نمونه مشهود برای معرفی گونه کاج می باشد‌، تقریبا اکثر شهروندان تهرانی حداقل یک بار به پارک جنگلی چیتگر رفته اند و متوجه شده‌اند که قسمت سوزنی برگ ها تبدیل به مکانی بی روح و مرده شده است، چون سطح خاک این مناطق عاری از گیاه بوده و هیچ پرنده ای در میان درختان لانه نکرده وخاک زیر درختان،  متراکم و سفت است.

11- پرندگان تمایلی به لانه سازی بر شاخسار این درخت ندارند.

لذا با توجه به این نظریات و این که اصولا دریافت هر فرد عادی این است که در منزل خود به جای کاج ،درختان میوه دار یا درختان زیبایی چون چنار- سرو- نارون- بلوط - بيد مجنون- کنار و اقاقیا کاشته شود نتیجه می گیریم "اگرشهرما خانه ماست" پسند مردم و مصلحت عامه بر این است که به جای کاشت درخت کاج و ایجاد جنگل‌های کاج که طبق یک تحقیق علمی ، طرحی شکست خورده است، درختان مفیدی کاشته شوند که اگر آب را مصرف می کنند غیر از زیبا کردن فضای شهر و اطراف آن، از میوه ، چوب، برگ و سایر مزایای آنها به نفع کشور استفاده شود، درختانی مانند: چنار- سرو- نارون- بلوط- تبريزي- زیتون- توت- سنجد- زبان گنجشک- خرمالو- تبریزی- انجیر- گلابی- سیب - اقاقیا- عناب- کنار- بيد مجنون و..

شایان ذکر است این پیشنهاد مانع از کاشت کاج نمی‌خواهد باشد، بلکه نظر دارد که انتخاب بهتر ، مفیدتر و مردم پسندتر در امر درخت کاری‌ها رعایت و لحاظ شود.

متاسفانه نمونه‌های زیادی در کشور از بوستان‌های جنگلی کاج داریم که در این نیم قرن اخیر به دست خودمان به وجود آورده ایم و بدون در نظر گرفتن مسایل کارشناسی در مورد شرایط کشت و نگهداری این گونه درخت، تنها به بالا بودن آمار سرانه فضای سبز توجه شده است.

ضمن این که جهت تشویق مردم نیز پیشنهاد می‌شود که درمراسم روز درختکاری، مسئولان نظام به جای کاج کاشتن که تقلیدی و تکراری است، درخت‌های بومي ايران را بکارند.

درانتهای مقاله، امید آن داریم که مسئولین دست اندرکار در ایجاد و توسعه فضاهای سبز در سراسر کشور با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی کشور به کشت گونه‌های مثمر و زیبایی درختان بومی ایران اقدام نمایند، نمونه‌هایی از درختان مناسب اقلیمهای مختلف آب وهوایی ایران نامبرده شده است که توسعه کشت آنها می‌تواند به زیبایی و سرسبزی این مرزو بوم همیشه سرفراز بیفزاید:

منابع:

راسخون

پايگاه اطلاع رساني شفق

بزرگترین مرجع طب سنتی

سايت علمي دانش‌جويان ايران

موسسه پژوهشي درماني احياي طب جامع ايرانيان

ماهنامه الكترونيكي مركز انجمن‌هاي تخصص